Το νέο αστρονομικό όρο «νυκταλγία» (noctalgia) εφηύραν δύο αστρονόμοι για να αποτυπώσουν τον συλλογικό πόνο που βιώνουμε καθώς χάνουμε την πρόσβαση στον έναστρο νυχτερινό ουρανό.
Εκτός από την τάση μας να ρυπαίνουμε τον αέρα και το νερό και τις τεράστιες ποσότητες άνθρακα που απελευθερώνουμε στην ατμόσφαιρα προκαλώντας την κλιματική αλλαγή, έχουμε δημιουργήσει ένα άλλο είδος ρύπανσης: τη φωτορύπανση. Το μεγαλύτερο μέρος της φωτορύπανσης προέρχεται από πηγές στο έδαφος. Ενώ οι άνθρωποι είχαν φωτιές και φορητά φανάρια για αιώνες, η ποσότητα φωτός που παράγουμε σήμερα μέσω του ηλεκτρισμού είναι τεράστια. Φωτίζουμε τα κτίρια των γραφείων, τους δρόμους, τους χώρους στάθμευσης και τα σπίτια μας. Φυσικά, μέρος αυτού του φωτισμού χρειάζεται για ασφάλεια, αλλά μεγάλο μέρος του πάει χαμένο καθώς διαχέεται προς κάθε κατεύθυνση, τόσο προς τις περιοχές που προσπαθούμε να φωτίσουμε όσο και κατευθείαν στον νυχτερινό ουρανό.
Κατά ειρωνικό τρόπο, η μετάβαση σε αποδοτικό φωτισμό LED συχνά επιδεινώνει το πρόβλημα. Επειδή αυτά τα είδη φώτων είναι τόσο φθηνά στη λειτουργία και διαρκούν πολύ, πολλοί σχεδιαστές πόλεων και κτιρίων απλώς υποθέτουν ότι τα φώτα μπορούν να παραμείνουν αναμμένα όλη τη νύχτα, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το κόστος ή η αντικατάσταση.
Πιο πρόσφατα, η εκρηκτική ανάπτυξη των δορυφορικών επικοινωνιών, όπως το σύστημα Starlink του SpaceX, έχει φέρει σε τροχιά περισσότερους δορυφόρους από ό,τι πριν από μια δεκαετία. Αυτοί οι δορυφόροι δεν εμποδίζουν απλώς τις αστρονομικές παρατηρήσεις όταν βρεθούν στο οπτικό πεδίο ενός τηλεσκοπίου, αλλά επίσης διασκορπίζουν και αντανακλούν το ηλιακό φως, προκαλώντας αύξηση της συνολικής φωτεινότητας του ουρανού σε όλο τον κόσμο. Ορισμένοι ερευνητές έχουν υπολογίσει ότι, κατά μέσο όρο, οι πιο σκοτεινοί νυχτερινοί μας ουρανοί, που βρίσκονται στις πιο απομακρυσμένες περιοχές του κόσμου, είναι 10% φωτεινότεροι από ό,τι πριν από μισό αιώνα και το πρόβλημα επιδεινώνεται.
Η απώλεια του νυχτερινού ουρανού έχει αρκετές απτές και πολιτιστικές επιπτώσεις. Πολιτισμοί σε όλο τον κόσμο και σε όλη την ιστορία έχουν χρησιμοποιήσει τον ουρανό ως εφαλτήριο για τη φαντασία, δημιουργώντας ήρωες, τέρατα και μύθους. Αυτές οι ουράνιες παραδόσεις δεν είναι απλώς τυχαίες ιστορίες που προορίζονται για διασκέδαση γύρω από τη φωτιά, αλλά αποτελούν συχνά ακρογωνιαίους λίθους ολόκληρων πολιτισμών και κοινωνιών. Όλοι μοιραζόμαστε τον ίδιο ουρανό και οποιοσδήποτε από τον ίδιο πολιτισμό μπορεί να αναγνωρίσει τους ίδιους αστερισμούς κάθε νύχτα. Η απώλεια αυτής της πρόσβασης και της κληρονομιάς είναι απώλεια μέρους της ανθρωπιάς μας.
Πολλά είδη ζώων υποφέρουν επίσης. Τι ωφελούν οι προσαρμοσμένες στη νύχτα αισθήσεις στα νυκτόβια είδη αν ο νυχτερινός ουρανός δεν είναι πολύ πιο σκοτεινός από τον ουρανό της ημέρας; Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει πολλά είδη των οποίων οι κιρκάδιοι ρυθμοί διαταράσσονται, καθιστώντας τα ευάλωτα σε θηρευτές ή δυσκολεύοντάς τα να εντοπίσουν το θήραμά τους.
Ευτυχώς, υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης της νυκταλγίας, όπως υπάρχουν τρόποι για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Έχουν ξεπηδήσει προσπάθειες σε όλο τον κόσμο για τη δημιουργία «αποθεμάτων» σκοτεινού ουρανού, όπου οι γύρω κοινότητες δεσμεύονται να μην καταπατήσουν με περαιτέρω επιδείνωση της φωτορύπανσης. Ωστόσο, αυτά βρίσκονται συνήθως σε εξαιρετικά απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές του πλανήτη, επομένως άλλες προσπάθειες έχουν επικεντρωθεί στη συνεργασία με τοπικούς ηγέτες και ηγέτες επιχειρήσεων για την εγκατάσταση φωτισμού φιλικού προς το νυχτερινό ουρανό, όπως συσκευές που απενεργοποιούνται αυτόματα ή δείχνουν μόνο προς το έδαφος.
Η αντιμετώπιση της ρύπανσης από δορυφόρους είναι ένα άλλο θέμα, καθώς αυτό θα απαιτήσει διεθνή συνεργασία και πίεση σε εταιρείες όπως η SpaceX για να είναι καλύτεροι διαχειριστές του ουρανού που γεμίζουν με εξοπλισμό. Ωστόσο, δεν είναι ακατόρθωτο, και οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι κάποια μέρα, η νυκταλγία θα ανήκει στο παρελθόν.
Πηγή: SPACE.com, Μετάφραση-επιμέλεια: Εμμανουέλα Μαθιουδάκη https://www.ertnews.gr/roi-idiseon/nyktalgia-o-neos-astronomikos-oros-gia-ton-pono-tis-apoleias-tou-nyxterinou-ouranou
